قدس آنلاین - مجلس فعلی چهارمین دورۀ متمادی است که او به‌عنوان نمایندۀ طرقبه و چناران به آن راه یافته است؛ در این مدت سال‌های زیادی را هم عضو هیئت‌رئیسۀ مجلس بوده؛ محمد دهقان پیش از این و بعد از رهایی از اسارت رژیم بعث از دانشگاه تهران دکترای حقوق دریافت می‌کند. نمایندۀ باسابقۀ استان خراسان در این مصاحبه به شایعه‌سازی‌هایی که علیه مرحوم واعظ طبسی وجود داشت، اشاره می‌کند و البته باصراحت می‌گوید که این شایعات باعث شده بود که شخصیت واقعی آن مرحوم را به‌درستی نشناسد؛ اما واکنشش پس از آشنایی رودررو و مراودات مستمر با ایشان، روایتی خواندنی را رقم زده است.
شما از نحوۀ مدیریت اقتصادی آستان قدس در دورۀ ایشان و حتی وام‌هایی که به دولت داده شده بود اطلاع دارید؟
حضرت آیت‌الله طبسی شخصی مؤمن، معتقد، محکم، وفادار و انقلابی بودند و در طول سال‌های عمر پربرکتشان در آستان قدس رضوی مدیریت ماندگاری را در کشور به یادگار گذاشتند. اگر مدیریتی شبیه دوران مدیریت آیت‌الله طبسی بر آستان، بر کشور اعمال می‌شد، وضعیت اقتصادی، اشتغال و فرهنگی به این صورتی که الآن در کشور وجود دارد، نبود. به نظر من مدیریت مجموعۀ پرحجم و گستردۀ آستان قدس رضوی به‌ویژه بخش اقتصادی آستان، نمونه‌ای از مدیریت کارآمد یکی از برجسته‌ترین مسئولان نظام اسلامی بود.
شاهد هستیم که وضعیت حرم مطهر در قبل و اوایل پیروزی انقلاب وضعیت کاملاً محدودی بود. جمعیت به این اندازه زیاد نبود، مانند امروز شتاب معنوی در کشور حاکم نبود و این تعداد از مردم به حرم مطهر امام رضا (علیه‌السلام) نمی‌آمدند. حرم مطهر حرم بسیار کوچکی بود و در دورۀ مدیریت حضرت آیت‌الله طبسی در سال‌های بعد از انقلاب، صحن‌هایی که ایجاد شد و رواق‌هایی که در اطراف حرم و ضریح مطهر ساخته شد، حرم را به وضعیت جدیدی تبدیل کرد و ده‌ها برابر به مساحت حرم مطهر افزوده شد. من آمار دقیقی از مساحت حرم ندارم، ولی هر فرد منصفی با توجه به عکس‌ها، تصاویر و آنچه در تاریخ وجود دارد، می‌داند که وضعیت الآن حرم در ابعاد مختلف فرهنگی، عمرانی و ... قابل قیاس با گذشته نیست. یکی از کارهای بزرگی که در این زمان صورت گرفت، زیرگذر حرم بود که تمامی این مسیر بتن‌ریزی و ساخته شد.
زمانی که حضرت آیت‌الله طبسی به رحمت خدا رفتند، علی‌رغم اعتباراتی که صرف خدمات آستان قدس رضوی به بارگاه مطهر و کارهای اقتصادی وسیعی که در این مدت انجام شد، اقداماتی که توسط آیت‌الله طبسی و در دوران مدیریت ایشان انجام شد، نه تنها از پول دولت نبود، بلکه هم‌اکنون آستان قدس رضوی ۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان از دولت طلبکار است؛ این نمونه‌ای از مدیریت کارآمد ایشان بود.
ویژگی بارز مدیریتی حضرت آیت‌الله طبسی چه بود که در این مدت توانستند در زمینۀ وسعت آستان موفقیت زیادی به دست آورند؟
حضرت آیت‌الله طبسی در گذشته فرد پرکاری بودند، وقت می‌گذاشتند و اوضاع اقتصادی کاملاً در سیطرۀ خودشان بود. این‌گونه نبود که کارها را به دیگران واگذار کنند، اگر هم واگذار می‌کردند، این واگذاری امور به دیگران موجب عدم اشراف ایشان به وضعیت اقتصادی نبود. به‌جز این چند سال اخیر که ایشان به خاطر وضعیت جسمی و بیماری نمی‌توانست وقت بگذارد، یک مقدار کار از دست ایشان خارج شده و هزینه‌هایی بر آستان قدس رضوی تحمیل شد.
یکی از ویژگی‌های مدیریتی حضرت آیت‌الله طبسی این بود که برخلاف سایر دستگاه‌های خیریه‌ای و اوقاف که متأسفانه نتوانستند اراضی اوقاف را حفظ کنند و بخش مهمی از اراضی اوقاف در این سال‌ها توسط زمین‌خواران، دزدان و غارتگران تلف شد و به یغما رفت، ایشان توانستند در آستان قدس رضوی همۀ زمین‌هایی که قبل از انقلاب توسط برخی زمین‌خواران گرفته شده بود را پس بگیرند. یکی از دلایلی که آستان قدس رضوی در این سال‌ها موفق شد اوضاع اقتصادی کاملاً پررونقی را در خراسان و حتی استان‌های دیگر سامان دهد این بود که توانست اراضی که به ناحق در اختیار دیگران بود (اراضی که متعلق به امام رضا علیه‌السلام و آستان قدس بود) را پس بگیرد. حتی زمین‌هایی که به‌صورت اجاره‌ای در اختیار برخی افراد بود را به‌روز کرد و به‌خوبی مدیریت شد تا اینکه اراضی و منافع وقف حرم مطهر به خود حرم برگردد.
از ویژگی‌های حضرت آیت‌الله طبسی هوش وافر، متانت، قدرت فکری، اخلاص و وقت‌گذاری ایشان بود. شخصیتی بسیار پرکار بودند که توانستند آستان قدس رضوی که گردش مالی وسیعی در کشور دارد را به‌خوبی مدیریت کرده و اموال آستان را حفظ کنند. در آن زمان مشارکتی ایجاد کردند که مردم ارتباط برقرار کنند. خدام را به‌صورت سازمان‌یافته سامان‌دهی کردند تا زواری که به حرم امام رضا (علیه‌السلام) می‌آیند به‌خوبی مدیریت شوند. به نظر من کار بسیار بزرگی در دورۀ آیت‌الله طبسی انجام شد. طبیعتاً اگر در این چند سال اخیر ضربه‌هایی هم به آستان رضوی وارد شد به این علت بود که ایشان بیمار شد و به نوعی کار دست دیگران افتاد و از قِبَل سیطرۀ برخی از افراد در آستان قدس، ضرباتی به آستان وارد شد که به‌هرصورت جمع‌وجور شد که خدای ناکرده به حیثیت حرم مطهر رضوی و این خادم بزرگ آستان قدس و خادم بزرگ امام رضا (علیه‌السلام) ضربه‌ای وارد نشود.
علت شایعاتی که علیه ایشان در زمان حیات مطرح می‌شد را چه می‌دانید؟
در طی سال‌های نمایندگی، حداقل سالی یکی دو بار با ایشان جلسه داشتیم و در خصوص مسائل مختلف آستان و کشور صحبت می‌کردیم، از طرفی به خاطر مناسبت‌ها و مراسم‌هایی که بود خدمت ایشان می‌رسیدیم و از حضور ایشان استفاده می‌کردیم. قبل از اینکه حضرت آیت‌الله طبسی را ببینم، با توجه به اینکه تبلیغاتی در مشهد صورت می‌گرفت، شخصیت واقعی ایشان را نشناخته بودم. از وقتی که با ایشان ارتباط برقرار کرده، گفته‌ها و وزانت گفتاری ایشان را شنیدم و از نزدیک با ایده‌های ایشان آشنا شدم، به این نتیجه رسیدم که آیت‌الله طبسی در کشور شخصیت نادری است که شاید مثل ایشان در کشور کم داشتیم. وزانت، نفوذ کلام، منطق و به‌ویژه آن آرامشی که در گفته‌های حضرت آیت‌الله طبسی و بر رفتار ایشان حاکم بود، جامع‌الاطراف‌نگری ایشان و اینکه مسائل را جامع و عمیق می‌دیدند و نگاهشان به آیندۀ انقلاب نگاهی وحدت‌آمیز بود که اگر افرادی اشتباه هم می‌کنند، درعین‌حال آن اشتباه نباید موجب شود به طور کامل از انقلاب جدا شوند. نگاه ایشان نگاه جامع و هوشمندانه‌ای بود.
رابطۀ آیت‌الله طبسی با مقام معظم رهبری را چطور ارزیابی می‌کنید؟
بعد از رحلت امام مسئولیت نمایندگی ولی فقیه و تولیت آستان قدس رضوی ایشان همچنان ادامه یافت و حتی وقتی خراسان به ۳ استان تبدیل شد (معمولاً هر استانی یک نمایندۀ ولی فقیه دارد)، از جایی شنیده بودم که رهبر معظم انقلاب فرموده بودند تا زمانی که آیت‌الله طبسی هست، ایشان نمایندۀ ولی فقیه در هر ۳ استان هستند.
حضرت آیت‌الله طبسی هم مورد اعتماد امام (ره) و هم مورد اعتماد مقام معظم رهبری بودند و با توجه به فراز و نشیب‌ها و برخی از مسائلی که در طول دوران انقلاب پیش آمد، هیچ‌گاه اعتماد رهبر انقلاب به ایشان کم نشد و این اعتماد به خاطر شخصیت وزین و خالصی بود که حضرت آیت‌الله طبسی داشتند.
پایبندی ایشان به مقام ولایت چگونه بود؟
بالاتر از همۀ این ویژگی‌ها، بحث ولایت‌مداری ایشان بود. بعضی مواقع دربارۀ موضوعات مختلف صحبت می‌کردیم و دوست داشتیم راحت با ایشان صحبت کنیم و فرمایشات ایشان را بشنویم. ایشان صریح و روشن گفتند به خود رهبر انقلاب هم گفته‌ام، ممکن است در جایی نظرم با نظر رهبر معظم انقلاب متفاوت باشد، اما آنچه مقام معظم رهبری بفرمایند بی‌تردید آن را اجرا می‌کنم. با همۀ وزانت علمی، فکری و انقلابی که حضرت آیت‌الله طبسی داشت، با اینکه سنشان از مقام معظم رهبری بالاتر بود و به‌عنوان دوست قدیمی، هم‌درسی و هم‌مباحثه‌ای مقام معظم رهبری بودند، اما به مقام معظم رهبری به‌عنوان ولایت نگاه می‌کردند. ایشان می‌گفتند ممکن است در جایی نظرم با نظر مقام معظم رهبری یکی نباشد، اما آنچه ایشان بفرمایند را صددرصد اجرا می‌کنم. در عمل هم ثابت شده بود که ایشان شخصیت ولایت‌مدار، خالص و مؤمنی است. به نظر من در کنار ویژگی‌های برجستۀ فکری، مدیریتی، علمی و انقلابی حضرت آیت‌الله طبسی، روحیۀ ولایت‌مداری ایشان برای همۀ ویژگی‌های دیگری که داشتند، زینت شده بود.
رابطۀ حضرت آیت‌الله طبسی با امام چطور بود؟ با توجه به اینکه امام خمینی ایشان را به‌عنوان تولیت آستان انتخاب کردند، نسبت به ایشان چه نگاهی داشتند؟
اوایل انقلاب نوجوان بودم و به‌صورت ریز در جریان این مسائل قرار نداشتم؛ سپس به جنگ رفته و اسیر شدم، از اسارت که برگشتم، در دانشگاه تهران بودم؛ در آن زمان ارتباط خاصی با ایشان نداشتم، اما خودشان بعضی اوقات راجع به امام صحبت می‌کردند.a
حضرت آیت‌الله طبسی یک بار خاطره‌ای راجع به تفسیر حضرت امام از سورۀ حمد نقل می‌کردند. می‌گفتند وقتی امام تفسیر سورۀ حمد را گفتند، برخی از علمای برجستۀ مشهد با نظر امام موافق نبودند و نزد ایشان آمده بودند و از ایشان خواسته بودند که امام تفسیر سورۀ حمد که از تلویزیون پخش می‌شود را تعطیل کنند. حضرت آیت‌الله طبسی در آن زمان با آن ارتباطی که با علمای مشهد داشتند -برداشت من از خاطرات ایشان این بود- (درعین‌حال که همۀ علما حضرت امام را قبول داشتند) در زمینۀ اختلافاتی که بین امام با برخی از علما وجود داشت، ایشان از سویی با ولایت‌مداری و اعتقادی که به امام داشتند و از سوی دیگر با قدرت فکری این مسئله را به‌خوبی مدیریت کرده بودند.
مواضع و اقدامات حضرت آیت‌الله طبسی در مواقع حساس انقلاب مانند دوران جنگ، اتفاقات سیاسی مثل بنی‌صدر و فتنۀ ۸۸ را چطور ارزیابی می‌کنند؟
در زمان جنگ جوان بودم. قبل از اینکه جبهه بروم سخنرانی‌های ایشان را می‌شنیدم، سخنرانی‌هایی کاملاً پرشور و انقلابی داشتند و تشویق‌کنندۀ مردم برای حضور در جنگ و حامی واقعی رزمندگان بودند. موضع آیت‌الله طبسی نسبت به بنی‌صدر دقیقاً همان موضع رهبر انقلاب بود و در این زمینه سابقۀ بسیار درخشانی دارند.
آیت‌الله طبسی در فتنۀ سال ۸۸ از اتفاقی که افتاد بسیار نگران شده و مراقب بودند این مسئله به مشکل عمیقی در نظام و کشور تبدیل نشود. من یادم است در جلساتی که در آن زمان با آیت‌الله طبسی داشتیم، ایشان مواضع کاملاً شفافی علیه فتنه‌گران گرفتند و هم در سخنرانی‌ها و هم در جلسات اعلام می‌کردند. موضع ایشان علیه فتنه و سران فتنه کاملاً مشخص بود. در آن زمان حساس برای دفاع از انقلاب، ولایت و جلوگیری از ضربۀ دشمنان انقلاب اسلامی به کشور، موضع کاملاً انقلابی داشتند و در برابر فتنه‌گران موضع صریح و روشنی اتخاذ کردند.
آقای دکتر خاطرۀ خاصی از حضرت آیت‌الله طبسی دارید که در این مجموعۀ وزین چاپ شود و به نوعی در تاریخ بماند؟
سال ۸۳ جوان‌تر بودم و وارد مجلس شده بودم. سال ۸۴ و در دوران انتخابات ریاست‌جمهوری از ایشان کنکاش کردیم و می‌خواستیم ببینیم نظر ایشان در مورد رئیس‌جمهور آینده چیست و چه کسی را تأیید می‌کنند. ما اعلام کردیم همان‌طور که رهبر انقلاب فرمودند رئیس‌جمهور آینده باید جوان‌گرا باشد. حضرت آیت‌الله طبسی بااینکه پایشان مشکل داشت و با عصا راه می‌رفتند، گفتند من خودم را از همه جوانگراتر می‌بینم. ایشان معتقد بودند سن بالا دلیلی نمی‌شود که فرد جوان‌گرا نباشد و به شوخی گفتند من خودم را از همه جوانگراتر می‌دانم. مقام معظم رهبری فرمودند جوان‌گرا! من هم جوان‌گرا هستم.
* این مطلب در ویژه نامه «یار صادق انقلاب» به چاپ رسیده که به مناسبت نخستین سالگرد ارتحال آیت الله واعظ طبسی توسط روزنامه قدس منتشر شده است.
*جهت دریافت ویژه نامه اینجا کلیک کنید
نظر شما